همبستگی جفت‌ارزها در فارکس (Currency Correlation) به رابطه آماری میان حرکات قیمتی دو جفت‌ارز اشاره دارد. وقتی دو جفت‌ارز در یک جهت یا خلاف جهت با هم حرکت می‌کنند، می‌گوییم میان آن‌ها همبستگی وجود دارد. این مفهوم برای تحلیل‌گران تکنیکال و فاندامنتال اهمیت بالایی دارد زیرا می‌تواند به آن‌ها در درک بهتر ریسک، تنظیم پرتفوی و انتخاب موقعیت‌های مناسب کمک کند.
برای مثال، اگر جفت‌ارز EUR/USD و GBP/USD معمولاً در یک جهت حرکت کنند، ورود به پوزیشن خرید همزمان روی هر دو ممکن است ریسک را دو برابر کند. از سوی دیگر، با شناخت همبستگی‌ها می‌توان از روش‌هایی مانند هج (hedging) برای کنترل ریسک یا شناسایی فرصت‌های معاملاتی استفاده کرد. تحلیل همبستگی یکی از ابزارهای مهم در مدیریت ریسک پیشرفته و بهینه‌سازی استراتژی‌های معاملاتی است.
ضریب همبستگی (Correlation Coefficient) عددی است بین -1 تا +1 که میزان ارتباط بین حرکات قیمتی دو جفت‌ارز را نشان می‌دهد:
این ضریب اغلب با استفاده از داده‌های تاریخی قیمتی (مثلاً قیمت پایانی روزانه در 30 روز گذشته) محاسبه میشود. فرمول اصلی ضریب همبستگی پیرسون در اکسل یا نرم‌افزارهای آماری کاربرد دارد و به‌صورت زیر تعریف میشود:
r = Cov(X,Y) / (σx * σy)
که در آن، Cov کواریانس بین دو مجموعه داده، و σ انحراف معیار آن‌هاست.
مثال عددی:
فرض کنید داده‌های 30 روزه از جفت‌ارزهای EUR/USD و GBP/USD دارید. اگر محاسبه ضریب همبستگی آن‌ها برابر با 0.85 باشد، این یعنی این دو جفت‌ارز به‌شدت با یکدیگر همسو هستند. اگر در روزهایی که EUR/USD رشد کرده، GBP/USD هم اغلب رشد کرده، این ضریب تایید می‌کند که حرکت آن‌ها هم‌راستا و مثبت است.
در مقابل، اگر ضریب همبستگی EUR/USD و USD/CHF برابر با -0.90 باشد، نشان‌دهنده یک رابطه معکوس قوی است؛ یعنی وقتی EUR/USD افزایش می‌یابد، USD/CHF به‌احتمال زیاد کاهش پیدا می‌کند.
همبستگی در فارکس به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
وقتی دو جفت‌ارز به‌طور همزمان در یک جهت حرکت می‌کنند. مثلاً EUR/USD و GBP/USD معمولاً همبستگی مثبت دارند چون هر دو شامل دلار آمریکا به‌عنوان ارز دوم هستند.
زمانی که یک جفت‌ارز افزایش یابد و دیگری کاهش پیدا کند. نمونه کلاسیک این حالت EUR/USD و USD/CHF است. افزایش یکی اغلب با کاهش دیگری همراه است.
اگر بین حرکت‌های دو جفت‌ارز رابطه مشخصی وجود نداشته باشد، می‌گوییم همبستگی صفر است. این حالت در جفت‌هایی با ویژگی‌های بنیادی یا منطقه‌ای متفاوت دیده میشود.
یکی از نکات مهم در تحلیل همبستگی، تفاوت میان دوره‌های زمانی مختلف است. ممکن است دو جفت‌ارز در بازه زمانی یک‌ماهه همبستگی قوی داشته باشند، اما در بازه شش‌ماهه یا یک‌ساله همبستگی‌شان ضعیف یا حتی منفی شود.
این تغییرپذیری دلایل مختلفی دارد:
به همین دلیل، تریدرهای حرفه‌ای به جای اتکا به یک همبستگی ثابت، همواره همبستگی‌ها را در بازه‌های مختلف بررسی می‌کنند تا از پایداری یا تغییرپذیری آن‌ها مطلع باشند. همچنین می‌توان از جدول‌های همبستگی 30 روزه، 90 روزه و سالانه برای مقایسه دقیق‌تر استفاده کرد. این تطبیق زمانی به معامله‌گر کمک می‌کند تا از سیگنال‌های نادرست جلوگیری کند و استراتژی انعطاف‌پذیرتری داشته باشد.
همبستگی جفت ارزها در فارکس نشان‌دهنده رابطه بین حرکات قیمتی دو جفت ارز است که می‌تواند مثبت یا منفی باشد. این رابطه در بازه‌های زمانی مختلف، تغییرات متفاوتی را تجربه می‌کند:
همبستگی جفت ارزها در بازه‌های زمانی مختلف می‌تواند تغییر کند. عواملی مانند تغییر در سیاست‌های بانک‌های مرکزی، تحولات اقتصادی کلان، و حتی رویدادهای ژئوپلیتیک می‌توانند تأثیرگذار باشند. برای مثال، ممکن است همبستگی مثبت بین EUR/USD و GBP/USD که در بازه یک‌ماهه مشاهده میشود، در بازه شش‌ماهه ضعیف‌تر شود. بررسی روندهای تاریخی و تحلیل داده‌های آماری در بازه‌های مختلف می‌تواند به شناسایی تغییرات و پیش‌بینی‌های دقیق‌تر کمک کند.
درک درست از همبستگی جفت‌ارزها یکی از ابزارهای قدرتمند برای بهینه‌سازی استراتژی‌های معاملاتی در فارکس است. این ابزار به معامله‌گران کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر ریسک داشته باشند و بازدهی را متعادل‌تر کنند.
در بازار فارکس، داشتن پرتفویی متنوع از جفت‌ارزهایی با همبستگی پایین یا منفی می‌تواند ریسک کلی سبد معاملاتی را کاهش دهد. برای مثال، اگر شما پوزیشن خرید روی EUR/USD و USD/CHF به‌طور همزمان داشته باشید (که همبستگی منفی بالایی دارند)، نوسانات بازار به‌جای تقویت، می‌توانند اثر همدیگر را تا حدی خنثی کنند. این نوع تنوع‌سازی مانع از ضررهای بزرگ در صورت حرکت ناگهانی بازار در یک جهت خاص میشود.
هج (Hedge) به معنی پوشش ریسک است. اگر بدانید که EUR/USD و USD/CHF همبستگی منفی بالایی دارند، می‌توانید با گرفتن پوزیشن‌های مخالف روی این دو، ریسک خود را کاهش دهید. مثلاً اگر شما در EUR/USD خرید دارید، گرفتن پوزیشن فروش در USD/CHF می‌تواند در شرایط خاص، اثر ضررهای احتمالی را کاهش دهد.
اگر بدون توجه به همبستگی، روی چند جفت‌ارز مختلف پوزیشن بگیرید که به ظاهر متنوع‌اند اما در واقع همبستگی مثبت قوی دارند (مثلاً EUR/USD، GBP/USD، AUD/USD)، ممکن است ناخواسته ریسک خود را چند برابر کرده باشید. چرا که اگر دلار تقویت شود، هر سه پوزیشن با ضرر مواجه خواهند شد. تحلیل همبستگی از بروز این خطاها جلوگیری می‌کند.
برای بهره‌برداری صحیح از همبستگی، باید بتوانید آن را دقیق بررسی و محاسبه کنید. ابزارها و روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارند.
=CORREL(A2:A31, B2:B31)
خروجی عددی بین -1 و +1 خواهد بود که میزان و نوع همبستگی را نشان می‌دهد.
به‌علاوه، برخی ابزارهای پیشرفته نمودارهای همبستگی پویا ارائه می‌دهند که همبستگی‌ها را بر اساس بازه‌های زمانی مختلف به‌صورت گرافیکی نمایش می‌دهند.
در این بخش به یک جدول واقعی و به‌روز از همبستگی‌های رایج بین جفت‌ارزهای اصلی می‌پردازیم تا به درک عملی موضوع کمک کنیم.
جدول ضریب همبستگی 30 روزه جفت‌ارزها (مبنای داده: ژوئن 2025):
جفت‌ارزها | EUR/USD | GBP/USD | USD/JPY | USD/CHF | AUD/USD | NZD/USD |
EUR/USD | 1.00 | 0.85 | -0.38 | -0.91 | 0.71 | 0.66 |
GBP/USD | 0.85 | 1.00 | -0.44 | -0.87 | 0.79 | 0.75 |
USD/JPY | -0.38 | -0.44 | 1.00 | 0.42 | -0.32 | -0.28 |
USD/CHF | -0.91 | -0.87 | 0.42 | 1.00 | -0.65 | -0.62 |
AUD/USD | 0.71 | 0.79 | -0.32 | -0.65 | 1.00 | 0.88 |
NZD/USD | 0.66 | 0.75 | -0.28 | -0.62 | 0.88 | 1.00 |
با بررسی جدول موارد زیادی از هم بستگی های منفی و مثبت دیده میشود که بصورت نمونه در ادامه برخی از آن‌هارو بررسی می‌کنیم.
تحلیل تغییرات اخیر:
همبستگی میان EUR/USD و USD/CHF همچنان منفی باقی مانده که نشان‌دهنده ادامه حرکت معکوس این دو جفت‌ارز است. دلیل این رفتار اغلب به تصمیمات بانک مرکزی اروپا و سوئیس، و شاخص دلار آمریکا برمی‌گردد. در همین حال، افزایش وابستگی اقتصادی استرالیا و نیوزیلند به صادرات چین باعث شده همبستگی بین AUD/USD و NZD/USD همچنان بالا باشد.
تغییرات نرخ بهره، داده‌های تورمی و تصمیمات فدرال رزرو می‌توانند این الگوهای همبستگی را دستخوش تغییر کنند. برای مثال، در ماه‌های اخیر به دلیل نگرانی از رکود جهانی، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به دارایی‌های امن مثل ین ژاپن و فرانک سوئیس نشان داده‌اند، که این موضوع بر همبستگی USD/JPY و USD/CHF اثر گذاشته است.
به همین دلیل، بررسی همبستگی‌ها به‌صورت دوره‌ای برای حفظ دقت تحلیلی ضروری است.
معامله‌گران حرفه‌ای در بازار فارکس با استفاده از همبستگی جفت‌ارزها، استراتژی‌هایی پیچیده و در عین حال بسیار کارآمد طراحی می‌کنند که به‌ویژه در بازارهای پرنوسان یا در زمان انتشار اخبار اقتصادی بزرگ، کاربرد بالایی دارد.
یکی از رایج‌ترین استراتژی‌های پیشرفته،آربیتراژ آماری بر اساس واگرایی همبستگی است. فرض کنید EUR/USD و GBP/USD معمولاً همبستگی مثبت بالایی دارند. اگر یکی از این جفت‌ها حرکت صعودی قوی‌تری نشان دهد و دیگری عقب بماند، می‌توان به‌صورت همزمان یکی را خرید و دیگری را فروخت، با هدف اینکه قیمت‌ها مجدداً به هم نزدیک شوند.
استراتژی دیگر،تأیید ورود بر اساس همبستگی است. در این رویکرد، وقتی معامله‌گر تصمیم به ورود به یک معامله دارد (مثلاً خرید USD/JPY)، بررسی می‌کند که آیا جفت‌ارزهایی با همبستگی مثبت مانند USD/CHF نیز در جهت مشابه حرکت کرده‌اند یا خیر. اگر این هم‌راستایی وجود داشته باشد، احتمال موفقیت معامله بالاتر است.
همچنین، برخی از معامله‌گران ازهمبستگی معکوس برای هج طبیعی استفاده می‌کنند. به‌عنوان نمونه، اگر فرد در EUR/USD پوزیشن خرید دارد، می‌تواند همزمان پوزیشن فروش در USD/CHF داشته باشد. در صورت نوسان شدید بازار، این موقعیت دوم می‌تواند بخشی از ریسک موقعیت اول را کاهش دهد.
استفاده از این استراتژی‌ها نیازمند تجربه، پایش مداوم همبستگی‌ها و استفاده از ابزارهای آماری مانند ماتریس همبستگی و خطوط همگرایی/واگرایی است. به‌درستی اجرا شدن این استراتژی‌ها می‌تواند به افزایش دقت معاملات و کاهش ریسک کمک چشمگیری کند.
همبستگی جفت‌ارزها در فارکس، متغیر و پویاست؛ به این معنا که یک رابطه ثابت و همیشگی میان آن‌ها وجود ندارد. عوامل متعددی می‌توانند موجب تغییر همبستگی شوند و تحلیل‌گران باید به‌طور مداوم این رابطه‌ها را بررسی و به‌روزرسانی کنند.
بانک‌های مرکزی با تغییر در نرخ بهره، اجرای سیاست‌های تسهیل یا انقباض پولی، به‌شدت بر جفت‌ارزها اثر می‌گذارند. برای مثال، اگر بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) نرخ بهره را افزایش دهد، ارزش دلار ممکن است تقویت شود و جفت‌ارزهایی مانند EUR/USD و GBP/USD همگی به‌طور همزمان واکنش نشان دهند، اما با شدت متفاوت. در نتیجه، همبستگی بین این جفت‌ها می‌تواند کاهش یا افزایش یابد.
تحولات اقتصادی مانند بحران‌های مالی، تغییرات در رشد GDP، یا انتشار داده‌های مهم مانند نرخ بیکاری یا تورم، همبستگی‌ها را به‌صورت مقطعی یا بلندمدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین تنش‌های سیاسی، جنگ‌ها، تحریم‌ها یا برگزیت می‌توانند رابطه‌های سنتی بین جفت‌ارزها را مختل کنند یا تغییر دهند.
در شرایطی که بازار ریسک‌گریز میشود (مثلاً در زمان بحران یا رکود)، سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن مانند ین ژاپن و فرانک سوئیس حرکت می‌کنند. در چنین شرایطی، جفت‌ارزهای مرتبط ممکن است ناگهان همبستگی‌های جدیدی از خود نشان دهند که در شرایط عادی وجود نداشت.
برای استفاده مؤثر از همبستگی در معاملات روزانه، باید درک درستی از کاربرد آن در موقعیت‌های واقعی داشت. در ادامه به نکاتی اشاره می‌کنیم که می‌توانند به بهینه‌سازی استراتژی‌های معاملاتی کمک کنند.
در مجموع، همبستگی جفت‌ارزها ابزاری مفید برای مدیریت ریسک و تشخیص جهت بازار است، اما تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که در کنار دیگر ابزارهای تحلیلی و با رعایت اصول حرفه‌ای به‌کار گرفته شود.
تحلیل همبستگی ابزاری مفید است اما تنها زمانی موثر خواهد بود که به‌درستی و با درک عمیق استفاده شود. برخی از اشتباهات رایج می‌توانند باعث برداشت‌های غلط و تصمیم‌گیری‌های پرریسک شوند.
همبستگی‌ها نه دائمی هستند و نه قطعی. بسیاری از معامله‌گران فرض می‌کنند که اگر دو جفت‌ارز قبلاً همبستگی مثبت یا منفی داشته‌اند، این رابطه همچنان ادامه دارد. این فرض نادرست می‌تواند منجر به معاملات زیان‌ده شود، به‌خصوص در زمان‌هایی که بازار دچار شوک میشود.
ضریب همبستگی باید به‌صورت دوره‌ای بررسی شود؛ روزانه، هفتگی یا ماهانه. همبستگی‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و اگر معامله‌گر تنها به اطلاعات قدیمی تکیه کند، تحلیل او بی‌اعتبار خواهد بود. به‌روزرسانی همبستگی بخشی جدایی‌ناپذیر از تحلیل فاندامنتال و تکنیکال است.
حتی اگر همبستگی مثبت یا منفی میان دو جفت‌ارز وجود داشته باشد، باز هم باید اصول مدیریت سرمایه رعایت شود. برخی معامله‌گران بدون تعیین حد ضرر و حجم مناسب، تنها بر اساس همبستگی وارد چند پوزیشن مشابه می‌شوند، که در صورت تغییر ناگهانی همبستگی، با ضررهای سنگینی مواجه می‌شوند. بنابراین، مدیریت ریسک اولویت دارد حتی زمانی که تحلیل همبستگی به‌درستی انجام شده است.
