استیبل کوین ها چگونه کار می‌کنند؟
برای درک نحوه عملکرد استیبل کوین، باید با مفهوم «پگ شدن» (peg) یا همان «ثبات قیمتی وابسته» آشنا شد. پگ به معنای آن است که ارزش استیبل کوین به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به یک دارایی دیگر متصل است. برای مثال، اگر یک استیبل کوین به دلار آمریکا پگ شده باشد، هر واحد از آن باید تقریباً برابر با ۱ دلار باقی بماند. این پایداری قیمتی به روش‌های مختلفی حفظ می‌شود.
مکانیسم‌های حفظ ثبات قیمت:
- پشتوانه کامل (Fully Collateralized) :در این حالت، برای هر واحد استیبل کوین، معادل آن در یک دارایی واقعی مانند دلار یا طلا نگهداری می‌شود. این دارایی‌ها معمولاً توسط شرکت‌های ثالث حسابرسی و ذخیره‌سازی می‌شوند تا شفافیت و اعتماد را افزایش دهند. USDT و USDC نمونه‌هایی از این نوع هستند.
- پشتوانه دارایی دیجیتال (Crypto-Collateralized) :در این مدل، کاربران دارایی‌های دیجیتال خود مانند اتریوم را در قراردادهای هوشمند قفل می‌کنند و در ازای آن استیبل کوین دریافت می‌کنند. وثیقه معمولاً بیش از ارزش استیبل کوین است تا از افت ناگهانی قیمت جلوگیری شود. Dai از جمله استیبل کوین‌های این دسته است.
- مدل الگوریتمی (Algorithmic) :در این روش از هیچ پشتوانه‌ای استفاده نمی‌شود. الگوریتم‌ها با کاهش یا افزایش عرضه در پاسخ به تقاضای بازار، قیمت را کنترل می‌کنند. اگر قیمت کاهش یابد، الگوریتم عرضه را کاهش می‌دهد تا ثبات برگردد. نمونه‌ای از این مدل TerraUSD بود که در بحران ۲۰۲۲ نتوانست قیمت خود را حفظ کند.
نقش قراردادهای هوشمند:
در مدل‌های غیرمتمرکز، قراردادهای هوشمند عملیات وثیقه‌گذاری، صدور، بازخرید و مدیریت عرضه و تقاضا را به‌طور خودکار انجام می‌دهند. این موضوع باعث می‌شود نیازی به واسطه متمرکز وجود نداشته باشد و همه چیز شفاف و قابل پیگیری باشد.
انواع استیبل کوین‌ها و مقایسه آن‌ها
استیبل کوین‌ها را می‌توان بر اساس نوع پشتوانه و مکانیسم حفظ ارزش به چهار دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:فیات‌پشتیبان، کالایی‌پشتیبان، کریپتوپشتیبان و الگوریتمی. هر کدام از این دسته‌ها مزایا، معایب و سطح ریسک متفاوتی دارند و برای اهداف گوناگون طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی کامل هر نوع و تفاوت‌های میان آن‌ها می‌پردازیم:
استیبل کوین‌های فیات‌پشتیبان
رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع استیبل کوین، کوین‌هایی هستند که به یک ارز فیات مانند دلار آمریکا، یورو یا پوند انگلیس متصل شده‌اند. در این مدل، برای هر واحد استیبل کوین صادرشده، معادل آن مقدار ارز فیات واقعی در حساب بانکی ذخیره می‌شود. شرکت صادرکننده موظف است این ذخایر را نگه دارد و به‌صورت دوره‌ای توسط نهادهای حسابرس مستقل آن را تأیید کند. از مشهورترین نمونه‌های این نوع می‌توان بهUSDT (Tether)وUSDCاشاره کرد که در اکثر صرافی‌ها معامله می‌شوند.
مزیت اصلی این استیبل کوین‌ها در سادگی درک سازوکارشان و ثبات بالای قیمت است. از آن‌جایی که پشتوانه‌ای فیزیکی دارند، کاربران معمولاً اطمینان بیشتری به آن‌ها دارند. اما از سوی دیگر، این مدل کاملاً متمرکز است و کاربران باید به نهاد صادرکننده اعتماد کنند. در صورت عدم شفافیت یا نبود حسابرسی مستقل، ممکن است نگرانی‌هایی درباره واقعی بودن ذخایر پشتوانه‌ای ایجاد شود.
استیبل کوین‌های کالایی‌پشتیبان
در این نوع، ارزش استیبل کوین به کالاهایی با ارزش پایدار مانند طلا، نقره یا حتی نفت متصل می‌شود. معمولاً برای هر واحد از این نوع کوین، معادل مشخصی از کالا در خزانه نگهداری می‌شود. برای مثال، استیبل کوینTether Gold (XAUT)معادل یک اونس طلا است. این کوین‌ها به کاربران امکان می‌دهند بدون نیاز به نگهداری فیزیکی طلا یا کالا، از مزایای آن بهره‌مند شوند.
مزایای اصلی این مدل شامل محافظت در برابر تورم و نوسانات اقتصادی جهانی است. کالاهایی مثل طلا معمولاً در دوران بحران اقتصادی عملکرد بهتری نسبت به ارزهای فیات دارند، بنابراین استیبل کوین‌های کالایی‌پشتیبان می‌توانند به‌عنوان یک پناهگاه امن در پرتفوی سرمایه‌گذاران عمل کنند. با این حال، هزینه‌های بالای ذخیره‌سازی و نیاز به اعتماد به مؤسسات نگهدارنده کالا، از چالش‌های مهم این مدل به شمار می‌آید.
استیبل کوین‌های کریپتوپشتیبان
این دسته از استیبل کوین‌ها به‌جای ارزهای سنتی یا کالاها، توسط دارایی‌های دیجیتال مانند اتریوم، بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزنگاری‌شده پشتیبانی می‌شوند. مکانیسم عملکرد آن‌ها مبتنی بر قراردادهای هوشمند و وثیقه‌گذاری بیش‌ازحد است. به این صورت که کاربر برای دریافت مقدار مشخصی استیبل کوین باید ارز دیجیتال خود را در یک قرارداد هوشمند قفل کند. به دلیل نوسانات بالای بازار ارزهای دیجیتال، میزان وثیقه معمولاً بسیار بیشتر از ارزش استیبل کوین صادرشده است.
برای مثال، در سیستمMakerDAO، کاربران با سپرده‌گذاری اتریوم، استیبل کوینDaiتولید می‌کنند. این مدل کاملاً غیرمتمرکز است و به هیچ نهاد مرکزی نیاز ندارد. اما نوسانات شدید قیمت دارایی‌های کریپتو باعث می‌شود که کاربران در معرض خطر لیکوئید شدن قرار بگیرند؛ یعنی اگر قیمت وثیقه کاهش یابد، قرارداد هوشمند به‌طور خودکار دارایی را می‌فروشد تا توازن حفظ شود. بنابراین استفاده از این مدل نیاز به دانش فنی و نظارت مداوم دارد.
استیبل کوین‌های الگوریتمی
این استیبل کوین‌ها بدون پشتوانه واقعی و صرفاً با تکیه بر الگوریتم‌های برنامه‌نویسی‌شده طراحی می‌شوند. در این مدل، قیمت کوین از طریق تنظیم عرضه و تقاضا به‌صورت خودکار توسط قراردادهای هوشمند کنترل می‌شود. هنگامی که تقاضا برای کوین کاهش یابد و قیمت آن کمتر از مقدار ثابت شود، الگوریتم با کاهش عرضه سعی می‌کند قیمت را به تعادل بازگرداند و بالعکس.
نمونه شناخته‌شده این نوع،TerraUSD (UST)بود که به‌کمک توکن LUNA طراحی شده بود؛ اما در سال ۲۰۲۲ به‌دلیل سقوط قیمتی، الگوریتم نتوانست عرضه و تقاضا را کنترل کند و سیستم به‌طور کامل فروپاشید. این اتفاق ضعف جدی در استیبل کوین‌های الگوریتمی را نشان داد. اگرچه این مدل از نظر طراحی نوآورانه و بدون نیاز به وثیقه است، اما هنوز برای استفاده گسترده بسیار پرریسک محسوب می‌شود و نیاز به توسعه بیشتر دارد.
جدول مقایسه انواع استیبل کوین‌ها
نوع استیبل کوین | پشتوانه | تمرکز یا عدم تمرکز | ریسک | شفافیت | نمونه‌ها |
فیات‌پشتیبان | دلار، یورو و ... | متمرکز | کم | وابسته به حسابرسی | USDT, USDC, TUSD |
کالایی‌پشتیبان | طلا، نقره و ... | نیمه‌متمرکز | متوسط | وابسته به ذخایر | XAUT, PAXG |
کریپتوپشتیبان | ETH، BTC و ... | غیرمتمرکز | بالا | در بستر بلاک‌چین | DAI, sUSD |
الگوریتمی | بدون پشتوانه مستقیم | غیرمتمرکز | بسیار بالا | وابسته به الگوریتم | UST, AMPL |
کاربردهای واقعی استیبل کوین‌ها
استیبل کوین‌ها به‌دلیل ثبات قیمت و پشتیبانی‌شان از دارایی‌های با ارزش مشخص، در بسیاری از کاربردهای عملی دنیای کریپتو مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخلاف ارزهای دیجیتال پرنوسان مانند بیت‌کوین، آن‌ها به‌عنوان ابزارهایی با ریسک کمتر در مبادلات، سرمایه‌گذاری، نقل‌وانتقالات مالی و سیستم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) جایگاه پیدا کرده‌اند.
کاربرد در تراکنش‌ها و پرداخت‌ها
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای استیبل کوین‌ها، انجام پرداخت‌های روزمره است. بسیاری از کاربران، برای پرداخت هزینه‌های خدمات، کالاها یا حتی انتقال پول به کشورهای دیگر، به‌جای ارزهای فیات یا رمزارزهای پرنوسان، از استیبل کوین‌ها استفاده می‌کنند. سرعت بالا، کارمزد پایین و نبود نیاز به واسطه بانکی، از دلایل محبوبیت آن‌ها در این زمینه است.
سرمایه‌گذاری و محافظت از دارایی
در زمان‌هایی که بازار ارزهای دیجیتال دچار افت شدید می‌شود، معامله‌گران برای حفظ ارزش دارایی خود، رمزارزهایشان را به استیبل کوین تبدیل می‌کنند. این اقدام به آن‌ها اجازه می‌دهد از نوسانات بازار در امان بمانند، در حالی‌که همچنان در فضای دیجیتال باقی می‌مانند. به این عمل "پارک سرمایه" نیز گفته می‌شود. همچنین برخی سرمایه‌گذاران از استیبل کوین‌ها برای تنوع‌بخشی به سبد خود استفاده می‌کنند.
نقش استیبل کوین در DeFi
در اکوسیستم DeFi، استیبل کوین‌ها ستون فقرات بسیاری از خدمات مالی هستند. کاربران می‌توانند آن‌ها را در پروتکل‌های وام‌دهی قرار دهند و سود کسب کنند، از آن‌ها به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام استفاده کنند یا در استخرهای نقدینگی شرکت کرده و کارمزد دریافت کنند. استیبل کوین‌هایی مانند DAI، USDC و USDT از اصلی‌ترین گزینه‌ها در DeFi هستند.
تراکنش‌های بین‌المللی
استیبل کوین‌ها راهی آسان برای انتقال بین‌المللی پول فراهم می‌کنند. با حذف واسطه‌های بانکی و کارمزدهای سنگین انتقالات بین‌المللی، استیبل کوین‌ها به‌ویژه برای فریلنسرها، مهاجران و کسب‌وکارهای مرزی یک انتخاب اقتصادی و سریع هستند. در کشورهای با دسترسی محدود به خدمات مالی، این قابلیت بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند.
ابزار نجات در اقتصادهای با تورم بالا
در کشورهایی مانند ونزوئلا، ترکیه یا لبنان که نرخ تورم بالا است، مردم برای حفظ ارزش دارایی خود، به استیبل کوین‌هایی مثل USDT روی می‌آورند. در این کشورها، دسترسی به دلار فیزیکی دشوار است، اما از طریق استیبل کوین، افراد می‌توانند دارایی خود را به ارزی پایدارتر نگهداری کنند. این ارزهای دیجیتال به‌عنوان جانشین دیجیتال دلار، نقش حیاتی در حفظ قدرت خرید ایفا می‌کنند.
مزایا و معایب استیبل کوین‌ها
استیبل کوین‌ها مزایای زیادی برای کاربران فراهم می‌کنند، اما بدون چالش هم نیستند. در ادامه، ابتدا یک تحلیل مختصر از مزایا و معایب این ابزارهای مالی دیجیتال ارائه می‌دهیم، سپس یک جدول مقایسه‌ای برای درک بهتر تفاوت‌ها ارائه می‌شود.
استیبل کوین‌ها ابزارهایی مناسب برای افرادی هستند که به‌دنبال ثبات قیمت در دنیای پرنوسان رمزارزها هستند. آن‌ها قابلیت نقدشوندگی بالا، انتقال سریع، کارمزد کم و امکان استفاده در قراردادهای هوشمند را دارند. همچنین، به دلیل پیوندشان با ارزهای فیات یا دارایی‌های دیگر، مورد اعتمادتر از ارزهای نوسانی محسوب می‌شوند.
در مقابل، برخی معایب نیز وجود دارد. استیبل کوین‌هایی که به نهادهای متمرکز وابسته‌اند (مانند USDT)، نیازمند اعتماد به صادرکننده و ذخایر آن هستند. در مواردی نیز که از الگوریتم‌ها برای تثبیت قیمت استفاده می‌شود، ریسک ناپایداری و حتی سقوط وجود دارد. همچنین قوانین نظارتی درباره استیبل کوین‌ها در کشورهای مختلف هنوز کامل نیست و این موضوع می‌تواند ریسک قانونی ایجاد کند.
جدول مقایسه مزایا و معایب استیبل کوین‌ها
مزایا | معایب |
ثبات قیمت نسبت به رمزارزهای دیگر | وابستگی به ذخایر و نهادهای متمرکز |
سرعت بالا در انتقال وجه | شفافیت محدود در برخی پروژه‌ها |
کارمزد پایین | ریسک نوسانات در استیبل کوین‌های الگوریتمی |
امکان استفاده در DeFi | نبود چارچوب قانونی مشخص در برخی کشورها |
ابزار حفظ ارزش در بازارهای بی‌ثبات | احتمال هک یا مشکلات فنی در قراردادهای هوشمند |
ریسک‌ها و بحران‌های احتمالی
با وجود رشد چشمگیر استفاده از استیبل کوین‌ها، بحران‌ها و ریسک‌هایی وجود دارد که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. تجربه بازار نشان داده است که حتی این ابزارهای «با ثبات» نیز در شرایط خاص می‌توانند دچار بی‌ثباتی شوند.
سقوط TerraUSD (UST)
یکی از مشهورترین بحران‌ها در حوزه استیبل کوین‌ها مربوط به سقوط UST در سال ۲۰۲۲ است. این استیبل کوین که از نوع الگوریتمی بود، به‌وسیله‌ی توکن LUNA تثبیت می‌شد. هنگامی که کاربران به‌صورت گسترده UST را فروختند، سیستم نتوانست تعادل بین عرضه و تقاضا را حفظ کند و در نتیجه، قیمت آن به‌جای حفظ در ۱ دلار، به‌سرعت سقوط کرد. این بحران میلیاردها دلار از سرمایه کاربران را نابود کرد.
چالش‌های استیبل کوین‌های الگوریتمی
مدل الگوریتمی با وجود نوآوری، در برابر شوک‌های ناگهانی بازار بسیار آسیب‌پذیر است. این نوع استیبل کوین‌ها برای حفظ ارزش خود نیازی به وثیقه فیزیکی ندارند، اما در صورت کاهش اعتماد کاربران، الگوریتم‌های آن‌ها قادر به کنترل ریسک نیستند. همین ضعف ساختاری باعث شده است که سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری سراغ این نوع کوین‌ها بروند.
بحران اعتماد و نوسانات پنهان
حتی استیبل کوین‌های فیات‌پشتیبان نیز از بحران اعتماد در امان نیستند. در سال‌های گذشته، گمانه‌زنی‌هایی درباره کافی‌نبودن ذخایر پشتوانه USDT منتشر شد که باعث بی‌اعتمادی موقت کاربران شد. اگرچه شرکت صادرکننده با ارائه گزارش‌هایی تلاش کرد شفافیت خود را نشان دهد، اما این مسئله نشان داد که اعتماد به یک صادرکننده متمرکز می‌تواند شکننده باشد.
نقش نهادهای نظارتی
ریسک قانونی نیز یکی دیگر از بحران‌های احتمالی است. در صورت تنظیم مقررات سخت‌گیرانه یا ممنوعیت ناگهانی توسط دولت‌ها، ممکن است استیبل کوین‌ها محدود یا غیرقابل استفاده شوند. در سال‌های اخیر، نهادهای نظارتی در آمریکا، اتحادیه اروپا و آسیا توجه بیشتری به این حوزه داشته‌اند و خواستار شفافیت، گزارش‌دهی و حسابرسی دقیق‌تر شده‌اند.
در مجموع، درک این ریسک‌ها برای کاربران بسیار حیاتی است. استیبل کوین‌ها اگرچه ابزارهای مفیدی هستند، اما همچنان بخشی از یک بازار در حال توسعه به شمار می‌روند که ممکن است تحت‌تأثیر عوامل فنی، اقتصادی و قانونی دچار بحران شوند.
در ادامه مقاله، دو بخش بعدی شامل "چارچوب‌های قانونی و نظارتی" و "چشم‌انداز آینده استیبل کوین‌ها و دلار دیجیتال" را در قالبی کاملاً متنی و منسجم، بدون تکرار و حشو، در مجموع 600 کلمه ارائه می‌دهم:
چارچوب‌های قانونی و نظارتی بر استیبل کوین ها
با گسترش سریع استیبل کوین‌ها در بازارهای جهانی، توجه نهادهای قانون‌گذار به این ابزارهای مالی نوظهور بیش از پیش افزایش یافته است. دلیل این توجه، ماهیت ترکیبی استیبل کوین‌ها است؛ آن‌ها هم‌زمان شباهت‌هایی به ارزهای دیجیتال، ابزارهای پرداخت و دارایی‌های مالی دارند. از این رو، نبود یک چارچوب نظارتی مشخص می‌تواند باعث بروز خطراتی مانند پول‌شویی، تأمین مالی تروریسم یا حتی ورشکستگی صادرکنندگان شود.
در ایالات متحده، نهادهایی مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) و اداره کنترل ارز (OCC) در حال تدوین مقررات مشخص برای نظارت بر فعالیت شرکت‌هایی هستند که استیبل کوین منتشر می‌کنند. طرح‌هایی مانند الزام به افشای ذخایر، انجام حسابرسی‌های دوره‌ای، ثبت به‌عنوان نهاد مالی و رعایت الزامات ضد پول‌شویی، بخشی از این چارچوب‌هاست. در اروپا نیز با تصویب قانون MiCA (بازار دارایی‌های رمزارزی)، شرکت‌ها موظف به ثبت رسمی، گزارش‌دهی دقیق و همکاری با نهادهای نظارتی شده‌اند.
در مقابل، برخی کشورها مانند چین سیاست‌های محدودکننده‌تری در پیش گرفته‌اند و استفاده از استیبل کوین‌ها را به‌طور کامل ممنوع کرده‌اند. این رویکرد بیشتر ناشی از نگرانی دولت‌ها در مورد از دست دادن کنترل پول ملی و رقابت مستقیم با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) است.
چشم‌انداز آینده استیبل کوین‌ها و دلار دیجیتال
استیبل کوین‌ها و دلار دیجیتال به‌عنوان دو بازوی اصلی تحول در نظام پولی جهان، چشم‌انداز روشنی در آینده بازارهای مالی دارند. استیبل کوین‌ها توانسته‌اند نقش مهمی در تسهیل تراکنش‌های بین‌المللی، افزایش دسترسی به خدمات مالی و پشتیبانی از اکوسیستم DeFi ایفا کنند. اما آینده این ارزها به چگونگی تعامل با دولت‌ها، نوآوری در فناوری بلاک‌چین و پذیرش عمومی وابسته است.
با افزایش پذیرش رمزارزها در میان مردم و کسب‌وکارها، نیاز به ارزهای دیجیتالی با ثبات بیشتر احساس می‌شود. در این زمینه، استیبل کوین‌ها می‌توانند به‌عنوان دروازه‌ای میان دنیای مالی سنتی و دیجیتال عمل کنند. آن‌ها امکان پرداخت‌های سریع‌تر، هزینه‌های کمتر و دسترسی جهانی را فراهم کرده‌اند، اما برای رسیدن به پذیرش گسترده، باید اعتماد عمومی را از طریق شفافیت و پشتیبانی قانونی جلب کنند.
از سوی دیگر، دلار دیجیتال به‌عنوان نسخه رسمی و دولتی یک ارز دیجیتال، در حال طی مراحل آزمایشی و بررسی است. در ایالات متحده و سایر اقتصادهای بزرگ، راه‌اندازی CBDC می‌تواند مزایایی مانند نظارت بهتر بر جریان پول، مقابله با پول‌شویی و تسهیل پرداخت‌های دولتی داشته باشد. با این حال، چالش‌هایی مانند حفظ حریم خصوصی کاربران، سازگاری با ساختار بانک‌های تجاری و طراحی فنی مناسب، از موانع اصلی این مسیر است.
